Wakacje w Polsce

Nad środkową Słupią

24 July 2013r.

Nad środkową Słupią Wybudowana w XIX wieku fabryka papy i półproduktów dla dębnickiej papierni spłonęła w tajemniczych okolicznościach. Ogień zniszczył też jeden z tutejszych folwarków. W miejscu młyna w 1922 roku pobudowano jedyną na Skotawie elektrownię wodną. Zmodernizowano ją w okresie wojny oraz w 1955 roku. Dziś pracują tu dwie bliźniacze turbiny z 1924 roku. Podczas wojennej przebudowy francuscy jeńcy wykonali ponad kilometrowej długości kanał doprowadzający wodę oraz czterdziestometrową betonową estakadę. Skarszowska elektrownia może produkować 160 kW energii. Odwiedzając Skarszów Dolny, warto zwrócić uwagę na niebrzydki dwór Karla Ludwiga Zielke, znajdujący się w SKARSZEWIE GÓRNYM. Pałac wybudowano na początku XX wieku w miejscu starszej budowli, która spłonęła w 1880 roku. STARNICE, położone 5 km na północny wschód od Dębnicy Kaszubskiej, to dawny majątek rycerski, pierwotnie należący do Belowów i Bandemerów. W XIX wieku Starnice przeszły w ręce Gottbergów, którzy posiadali także pobliskie Labiszewo oraz Dobieszewo i Dobieszewko. We wsi zachował się zespół pała-cowo-parkowy z przebudowanym XVIII-wiecznym, klasycystycznym pałacem oraz spichlerz, obora i kuźnia z lat 70. XIX stulecia. BORZĘCINO znajduje się 2 km na północ od Starnic. Od średniowiecza majątek ten należał do Puttkamerów i w 1739 roku poprzez małżeństwo wszedł w posiadanie von Baerów. Złote czasy Borzęcina nastały dopiero pod panowaniem Zitzewitzów. Gospodarujący tu w latach 1841-1892 Wilhelm był człowiekiem o szerokich zainteresowaniach, który z dworu uczynił centrum życia intelektualnego tej okolicy. Ostatnim przedwojennym właścicielem Borzęcina był jego wnuk, także Wilhelm, po śmierci którego gospodarzyła tu jego żona Henrietta. W ostatnim roku wojny borzęciński dwór stał się schronieniem dla wielu uciekinierów z Prus Wschodnich i Powiśla. Po wojnie majątek zamieniono w PGR. Do dziś zachował się, wybudowany jeszcze przez Baerów, dwór z 1832 roku (przebudowany w 1893 roku), rozległy XIX-wieczny park oraz część budynków folwarcznych z zabytkową gorzelnią. Położone na wschód od Borzęcina LABISZEWO, pierwotne lenno szlacheckie Puttkamerów i Zitzewitzów, w XIX wieku znalazło się w rękach wspomnianych już Gottbergów. Istniejący tu pałac nie przetrwał do dziś, ale zachował się XIX-wieczny park podworski, kilka budynków folwarcznych oraz stary niemiecki cmentarz, na północny wschód od wsi, otoczony wysokim parkanem. Niestety, nekropolia jest zdewastowana, a uwagę zwraca jedynie potężny pięciometrowy krzyż. DOBIESZEWO to stara kaszubska wieś, leżąca 5 km na wschód od Dębnicy i 3 km na południe od Łabiszewa. W 1294 roku została przekazana przez księcia Mściwoja arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. W miejscowym kościele, pomimo wpływów Słupska, do 1776 roku odprawiane byty kaszubskie nabożeństwa. Istniejąca obecnie szachulcowa świątynia powstała w roku 1815, w miejscu wcześniejszej budowli. Jedynie wieża pochodzi z XVI wieku. W kościele obejrzeć można późnorenesansowy ołtarz kazalnicowy, ambonę oraz namalowany w XVII wieku obraz olejny „Ukrzyżowanie". ŁYSOMICZKI to niewielki przysiółek (leśniczówka) nad Słupią, położony kilometr na południe od Dębnicy Kaszubskiej. Nadleśnictwo Leśny Dwór (z Łupawy) przed kilku lat urządziło tu spory parking z miejscami rekreacyjnymi i wiatą na ognisko. Lysomiczki są doskonałym miejscem wypadowym do spacerów nad Słupią. Liczne wytyczone tu szlaki piesze, rowerowe i ścieżki dydaktyczne ułatwiają wędrowanie po tym malowniczym obszarze. Niecałe 7 km na południowy wschód od Dębnicy leży KRZYNIA. Miejscowość słynie dziś z zalewu na Słupi i elektrowni wodnej. Elektrownię Krzynia wybudowano w 1926 roku, tworząc jezioro zaporowe o pow. 126 ha. Woda dopływa do elektrowni 150-metrowym kanałem z różnicą poziomów 7 m. Dwie oryginalne (działające od okresu przedwojennego) turbiny Francisa produkują do 860 kW. Dzieje Krzyni nie zaczynają się jednak w XIX wieku - pierwsza wzmianka o tej wsi pochodzi z 1266 roku. Przez wieki był to majątek lenny w dobrach Zitze-witzów. Przemysłowy rozwój miejscowości zapoczątkowała budowa młyna i dwóch nowych folwarków w latach 30. XIX wieku. Pamiątką po Zitzewitzach jest park podworski z okazami leciwych dębów i lip. Wokół zalewowego jez. Krzynia biegnie ścieżka przyrodnicza, którą dotrzeć można do kolejnej elektrowni na Słupi - Konradowa. KONRADOWO - elektrownia wodna wybudowana na Słupi w 1923 roku, około 8 km na południowy wschód od Krzyni. Spiętrzona rzeka tworzy tu także nieduże, choć głębokie jezioro zaporowe, zwane jeziorem Konradowo (lub Strzegomino). Do Konradowa można dojechać również od szosy Słupsk-Unichow, jednak droga jest jedynie miejscami utwardzona brukiem. Elektrownia Konradowo była kolejnym po Gałąźni Małej (opis w rozdz. „Powiat bytowski") stopniem wodnym. Nowoczesny i wydajny obiekt ma znamionową moc 2,4 mW i jest dziś drugą pod względem mocy elektrownią tzw. Systemu Energetycznego Słupi. Woda dopływa do turbin rurami, spadając z wysokości 12 mertów. Taką samą głębokość ma konradowski zbiornik wodny. Ograniczająca go zapora liczy prawie pół kilometra szerokości. W1945 roku wycofujący się na północ Niemcy uszkodzili obiekty wokół elektrowni, przez co pierwszy powojenny prąd z Konradowa popłynął dopiero w 1948 roku. Ponowne uruchomienie nastąpiło w 1948 roku. Zabytek ten można zwiedzać po uzgodnieniu z Zakładem Energetycznym w Stupsku. MOTARZYNO, położone na południowy wschód od Dębnicy Kaszubskiej, to interesująca o średniowiecznym rodowodzie. Wzmiankowana już w 1360 roku osada przez stulecia, wraz z pobliskimi majątkami Niepoględzie, Gałąźnia Mała i Gałęzowo, należała do Zitzewitzów. Władali oni Motarzynem nieprzerwanie do 1945 roku. Motarzyńscy Zitzewitzowie byli rycerzami, politykami i urzędnikami lokalnej administracji. W 1868 roku Friedrich Karl von Zitzewitz zbudował w miejscu starego dworu istniejący do dziś przestronny pałac, formą nawiązujący do obiektów obronnych (zameczek). Obiekt ten został odnowiony w latach 1978-1980. Pałac otacza duży park krajobrazowy w stylu angielskim z licznym starodrzewem. Po sąsiedzku zachowały się obiekty gospodarskie folwarku z przełomu XIX i XX wieku. Interesujący jest także tutejszy kościół z gotycką wieżą z XVI wieku. Parafia w Motarzynie powstała na przełomie XIII i XIV wieku, a do początku XVIII wieku odprawiano tu nabożeństwa w jęz. kaszubskim. KOTOWO, położone 2 km na północ od Motarzyna, od XIV wieku stanowiło folwark motarzyńskiego majątku Zitzewitzów. Zachował się tu zespół dworsko-folwarczny z przełomu XIX i XX wieku, z dworem (po wojnie biurowiec PGR-u), niewielkiem parkiem oraz budynkami folwarcznymi. BUDOWO leży 3 km na wschód od Motarzyna. Jest to miejsce bardzo dawnego osadnictwa. Na północny wschód od wsi znajduje się wyżynne grodzisko z X wieku, otoczone wałami i fosą. Wieś od XIV wieku nieprzerwanie do 1945 roku znajdowała się w rękach Zitzewitzów. W XV wieku zapisano ją w dokumentach pod nazwą Budaw. O gospodarujących tu Zitzewitzach najlepiej świadczy to, iż dzięki ich staraniom w 1906 roku do Budowa doprowadzono lokalną linię kolejową ze Słupska. Niestety, została ona rozebrana latem 1945 roku przez Sowietów. Na uwagę w Budowie zasługuje gotycki kościół z XIV wieku, z wieżą z około 1700 roku. Na początku XIX wieku pastorem był tu znany botanik, autor trzytomowej encyklopedii florystycz-nej Pomorza, Jakob Homann. W świątyni obejrzeć można XVII-wieczną ambonę, XVIII-wieczny ołtarz oraz witraże z roku 1899. Po zespole dworsko-folwarcznym prócz zabudowań gospodarczych pozostał zaniedbany park krajobrazowy. W NIEPOGLĘDZIU, położonym 4 km na południe od Budowa, znajduje się eklektyczny pałac w stylu angielskim z XVIII wieku. Wieś ta początkowo była częścią klucza dóbr Zitzewitzów. Po raz pierwszy Niepoględzie wzmiankowane było w początkach XV wieku. Stąd pochodził między innymi słynny wojewoda wo-łogojski (Wołogoszcz - obecnie Wolgast w Meklenmburgii). Od połowy XVII wieku kilkakrotnie zmieniali się właściciele wsi, aż w 1733 roku majątek powrócił do Zitzewitzów. Ostatnia zmiana właścicieli nastąpiła w roku 1882, kiedy to Niepoględzie znalazło się w rękach Puttkamerów. Przez kilka ostatnich lat w tutejszym pałacu szkołę prowadzili ojcowie franciszkanie. Niestety, obiekt strawił pożar. Blisko Niepoględzia leży niewielki GAŁĘZÓW, maleńka wieś z częściowo zachowaną zabudową z końca XIX wieku. Przy jeziorku, w południowej części wsi, zaczyna się jedna ze ścieżek przyrodniczych Parku Krajobrazowego Dolina Słupi (nad jez. Głębokie).